نوشتۀ ا . پولاد

«لبخندِ شیطان » یا سرشکِ «زروان»

اثر ببرک ارغند نویسندۀ زرین دست

از برخ مندرجاتی که در « اوستا» آمده است چنین بر می آید که : « اهورا مزدا » و « اهریمن » مخلوقِ موجود دیگری بنام « زروان» میباشند . و « زروان » که خدای اصیل و قدیم خوانده شده به معنی « زمان لایتنهاهی » بکار رفته است . این موجود برای آن که فرزندی نصیبش شود قربانیها انجام میداده و میل داشته تا فرزندش را « اهورامزدا» نام نهد. واین قربانی دادن ها هزار سال به طول می انجامد . عاقبت دو پسر در شکم«زروان» موجود میشوند : یکی اهورامزدا که قربانیها بنام او داده بود و دیگری اهریمن که زادۀ شک و تردید وی بود . «زروان» وعده پادشاهی را به کسی میدهد که اول به حضور وی بیاید . اهریمن که از این موضوع اطلاع مییابد پیکر «زروان » را میشکافد و در برابر وی حاضر میشود . «زروان » میپرسدش : کیستی ؟

اهریمن پاسخ میدهد : منم پسر تو .

« لبخند ِشیطان » نوشتۀ داکتر ببرک ارغند گفتی قصه یی باز آفرینی شده یست از همین حکایتی آمده در «اوستا » . در «لبخندِ شیطان » گویا عمامه پوشانی به جای «اهریمن» شکم «زروان » را با خنجرحرص و آز دریده اند و ازش میخواهند تا به وعدۀ خویش وفا کند و سکان پاد شاهی عالم را به دست آنان بسپارد .

زمانی که من خوانش این داستان را به پایان رساندم با خود گفتم : مرحبا ! اینست رمان ؛ اینست باز آفرینی ! و دانستم که نویسنده با چه خلوص نیت و پاکیزه گی زبان و باچه آگاهی از فن داستاننویسی ، و با چه دانایی و شناخت از مردم و جامعه خویش ، دست به نگارش این اثر برده است . در رمان دیدم که نویسنده خیلی صبورانه و عالمانه بین اندیشۀ خود و اندیشه دیگران حایل واقع نشده است . و استبداد رای و شلاق سانسور راوی باشنده گان سر زمین پهناور داستان را منجمد و مطیع و برده خویش نساخته است . آدمهای رمان هرکدام شخصیت مستقل اند و راه و رسم زنده گی خود را دارند و ما مانند برخی داستانهای دیگر از نصیحتها و وعظ ها و پُرگوییهای راست و دروغ نویسنده اش به ستوه نمی آییم . نویسنده در این رمان نیز مانند سایر رمانهایش ، حقیقتجو ، بی باک ، سنت شکن و لوح ستیز است .

رمانِ « لبخندِ شیطان » را به ناحق« شهکار مانا » نخوانده اند . این اثر واقعا از آن مصالحی ساخته شده است که در آفرینش یک شهکار به کار برده میشود .

از سوی دیگر این مبرهن است که معیار های سنجش درست و نادرست بودن و یا واقعگرایی حادثه های داستانی با رویدادهای تاریخی با هم یکی نیستند ، و تاریخ خاص است و به بیرون حوادث نظردارد ، در حالی که در داستان ، واقعگرایی و یا حقیقت مانندی در بین حوادث میباشد ، نه دربیرون از آن و عام است نه خاص . و لبخندِ شیطان با در نظر داشت نکات بالا ، تاریخ دقیق و روشنیست از رویدادهای خونین یک برهۀ معین کشور به زبان و شگردهای داستانی. و به این خاطر بیجا نیست که او را « رمان- تاریخ» خوانده اند .

در «لبخندِ شیطان » به حقیقت پرداخته شده است نه به تقلید آن . و این عینیت با ابزار گفت وگو که در کار داستاننگاری از اهمیت بسزای برخوردار میباشد در سراپای داستان بروز میشود . واضح است که گسترش پیرنگ ، بروز نمودن درونمایه ، معرفی شخصیتها و پیشبرد عمل داستانی از وظایف مهم گفت و گو به شمار میرود و نویسنده یی که این امر با اهمیت را رهنمای عمل خود نسازد نویسند ۀ موفق به شمار نمی آید . گفت و گوها در لبخند شیطان پویا و هدفمند اند و به داستان طراوت و حلاوت و تحرک میبخشند . یکی دیگر از ویژه گیهای قابل ستایش این رمان _ که تا کنون کسی با این توانایی به آن نپرداخته است _ همانا کار برد لغات ، تعبیرات و اصطلاحات و بویژه لحن ادای کلمات و یا لهجه های مروج همچون لهجه های هزارگی ، هراتی ، کابلی ،پنچشیری ، بدخشی و . . . در کشور است . میگویند « مهمترین عاملی که شخصیتهای داستان را واقعی جلوه میدهد ، سازگاری صحبتهای آن ها با ویژه گی های شخصیتی آن هاست .» و این سازگاری در گویشهای آمده در « لبخند ِ شیطان » مبرهن است .

در« لبخندِ شیطان » ارزشهای گفته- که با اختصار از برخی آنها یاد آوری شد - جمع نوآوریهای دیگر ، دست به دست هم داده ومنزلت و جایگاه والا و رفیعی را نصیب نویسنده اش ساخته است . « نیچه » فیلسوف خردمند میگفت : « تو باید هر روز یکبار با خویشتن خویش به جنگ برخیزی و در این کار نباید برای شکست و پیروزی اهمیتی قایل شوی چرا که آن به حقیقت مربوط میشود نه به تو » و من در این اثر دیدم که نویسنده هنگام نگارشش ، این گفتۀ خردمندانه را چراغ کار خویش ساخته است . و به این دلایل است که آثار داکتر ببرک ارغند پر فروش است و دست به دست هم میگردد و در پژوهشهای ادبی و فرهنگ نویسی ها از آنها سود برده میشود .

درست و بجا میگویند که یک رمان خوب و به کمال رسیده در تحول و دگرگونی افکار و ساختمان ذهنی افراد نقش بسزایی دارد و کم نیستند رمان هایی که موجب تحولات اساسی و بنیادی جوامع شده اند و در تکوین و پرورش ذهنیت و شخصیت افراد آن موثر بوده اند .

من به این باورم که « لبخندِ شیطان» یکی از همان رمانهایست که در دگر گونی افکار و ذهنیتهای مردم کشور ما نقش تاریخی خود را بازی میکند و نویسنده اش را سزاوار دریافت لقب « نویسندۀ زرین دست » ساخته است . خوشحالم از این که ادبیات داستانی ما صاحب چنین رُمانی شد . برای نویسنده اش طول عمر و قلم تواناتر میخواهم .

www.roshanak.nl